Ang Rooftop Garden Ni Johnny
Teksto ug mga hulagway ni E.S. GODIN
Napatik sa Bisaya sa gula Abr. 14, 2010
KON inyong namatikdan, daghan sa katawhan karon wala na magpakabana sa pagpananom. Ug matag usa may iya-iyang katarongan, may tagsa-tagsang rason kon nganong wala na makatisok og mga tanom nga maoy tinubdan sa pagkaon bisan diha sa ilang mga tugkaran.
Ambot pila na lang kaha karon ang nananom-tanom o dunay gialinga nga backyard garden. May moingon nga libang na sila sa panarbaho ug para nila, mas sayon ang pagkuot og lima ka mamesos aron ipalit og uska bugkos nga kamunggay. Wala nay panahon sa pagpananom kay bisi sa trabaho. Total, may suweldo man nga regular.
Ang uban sab dili kapananom kay way lunang katamnan. Walay bakanteng kapanamnag utanon kay pulos sementado ang subdibisyong gipuy-an. Wala nay espasyong magarden.
Naa say uban nga may igo gyod untang lugar sa mga balisbisan, sa atubangan o kaha sa luyo sa balay, apan modayog ingon nga din-a magsilbi ang tanom kay dagol nang yuta, batoon, ug inay bugwalon, gipasagdan ang bakante nga malibon. Ang uban, di gyod motanom og mga utanon kay makadaot sa view sa pinintalang balay— mas gipalabi ang mga masetas ug unsa pa dihang mga tanom nga mamuwak kaysa mga tanom nga makaon.
Pero taymsa ha. Dili ba mas nindot man kon may kaugalingon tang tinanom nga mga utanon sa nataran? Kaayo na man nga kon unsay gikinahanglang sagol sa sud-an, mangutlo ka na lag mangipo dinha sa tugkaran. Nga imbes mokuot kag labing menos 20 pesos aron makapalit kag singkong kamunggay, singkong ga’y, singkong batong, singkong okra aron makahigop og sabaw sa utan— ipalit mo na lag subak ang imong P20 kay may kamunggay ka na man, may ga’y, may okra, agbati o kaha saluyot sa kaugalingong nataran. Ug wa nay sama kapresko sa kaugalingong inaning utanon kaysa pinalit sa merkado nga kon wala man humolig pang-embalsamo, seguradong naesprehan pog pamatay sa mga insekto.
Sa tinuod lang, dili na balidong rason nga maong wala kapananom kay walay bakanteng yuta nga katamnan. Mas labawng hinanggaw lang nga katarongan ang pag-ingong di kapananom kay dagol nang yuta, batoon ug di kabuhiag tanom. Kon dili na kabuhiag tanom ang yuta sa tugkaran, nan, nganong di hakotag tabunok nga yuta nga naa may daghang makuha sa kadaplinan sama sa mga labayanag basura, ilawom sa kakahoyan, daplin sa kalsada, o silong sa mga balay nga biniyaan. Ug kon di gustog hago, mahimo kaayong mopalit og tabunok nga yuta nga sinaglan na daan og organikong mga elemento sa mga mall ug mga agri-vet shop. Sa mga wala gyoy bakanteng luna nga katamnan kay sementado na tanan, mahimo sab kaayong mananom sa mga kaang, basiyong sako, buak nga balde ug planggana o kaha mga plastic plant bag nga naa say daghang mapalit sa mga tindahan.
Kaniadto, abi baya sad nako og dili gyod kaayo produktibo ang pagpananom og mga utanon sa mga kaang o mga basiyong kontiner. Pero nausab akong pagtuo dihang nakabisita ko sarooftop gardenni Pare Johnny (aw, Juan gyod ni siya sa iyang birth certificate), kauban namo sa opisina nga maoy literary editor karon sa magasing Bannawag. Gipamatud-an ni Pare Johnny nga ang tinanom sa mgaplastic plant bag dili sab hibentahaan sa abot tandi sa tinanom gyod sa open soil.
Sa pag-adto nako sa ilang gipuy-an (silingan ra sab namong subdibisyon sa Bulacan) di pa lang dugay aron sutaon ang gihinugilon niyang utanonan sa ibabaw sa ilang balay, nahurot gyod tinuod akong belib nga nakatan-aw sa naghimunga niyang mga tanom. Ang iyang Django Hot Pepper puwerteng nakapamunga. Mao sab ang iyang mga kamatis, namungingi sa bunga. Samtang ang mga talong maoy paghuygog pamuwak ug diha gani mga bunga nga moihap na lag pila ka adlaw, puyde nang hugaw-hugawag itlog.
(Ang kamanghorang anak ni Johnny nga mitudlo sa bunga sa talong.)
Kining Django Hot Pepper, haybrid nga siling inugmad sa East-West Seed Company, dili lang diay kay maayong lamas alang sa tinuwa, inun-onan, dinugoan ubp., apan mahimo sang lutoon isip sud-an na mismo. Lamian kining un-onan nga templahan lag una. Puyde sab ning gisahon sa kamatis ug diyotayng seasoning mix— naa na kay “kalderetang sili”— kaldereta nga cholesterol free kay wa may sagol nga karne. Ang nakaayo pa gyod kay mga duha ka buwan gikan sa pagtanom sa lawngon, makaharbes ka na. Ang retail ani sa mga merkado kasagaran .50 ngadto sa peso kada usa.
Ang balayng giokupahan nila ni Pare Johnny kongkreto ug may sementadong roofdeck nga gipalibotag barandilyas sa isigkakilid. Kon mosaka ta sa itaas, moagi ta sa spiral nga puthawng hagdanan— lagmit gituyo pagdisenyo para pahayahayan mahapon ug hayhayanan sab sa mga linabhan.
Kay si Sir Zac Sarian, ang premyadong editor sa Agriculture magazine kinsa nagdumala pod og kaugalingong farm sa Teresa, Rizal, tigpanghatag-hatag man lagi ngari namo og haybrid nga mga semilya, usahay mga lawngon gyod, mao nga ang hayhayanan-inomanan ni Pare Johnny nakombertar gyod pagka “Rooftop Vegetable Garden”.—posted by Alice Cuenca
Napatik sa Bisaya sa gula Abr. 14, 2010
KON inyong namatikdan, daghan sa katawhan karon wala na magpakabana sa pagpananom. Ug matag usa may iya-iyang katarongan, may tagsa-tagsang rason kon nganong wala na makatisok og mga tanom nga maoy tinubdan sa pagkaon bisan diha sa ilang mga tugkaran.
Ambot pila na lang kaha karon ang nananom-tanom o dunay gialinga nga backyard garden. May moingon nga libang na sila sa panarbaho ug para nila, mas sayon ang pagkuot og lima ka mamesos aron ipalit og uska bugkos nga kamunggay. Wala nay panahon sa pagpananom kay bisi sa trabaho. Total, may suweldo man nga regular.
Ang uban sab dili kapananom kay way lunang katamnan. Walay bakanteng kapanamnag utanon kay pulos sementado ang subdibisyong gipuy-an. Wala nay espasyong magarden.
Naa say uban nga may igo gyod untang lugar sa mga balisbisan, sa atubangan o kaha sa luyo sa balay, apan modayog ingon nga din-a magsilbi ang tanom kay dagol nang yuta, batoon, ug inay bugwalon, gipasagdan ang bakante nga malibon. Ang uban, di gyod motanom og mga utanon kay makadaot sa view sa pinintalang balay— mas gipalabi ang mga masetas ug unsa pa dihang mga tanom nga mamuwak kaysa mga tanom nga makaon.
Pero taymsa ha. Dili ba mas nindot man kon may kaugalingon tang tinanom nga mga utanon sa nataran? Kaayo na man nga kon unsay gikinahanglang sagol sa sud-an, mangutlo ka na lag mangipo dinha sa tugkaran. Nga imbes mokuot kag labing menos 20 pesos aron makapalit kag singkong kamunggay, singkong ga’y, singkong batong, singkong okra aron makahigop og sabaw sa utan— ipalit mo na lag subak ang imong P20 kay may kamunggay ka na man, may ga’y, may okra, agbati o kaha saluyot sa kaugalingong nataran. Ug wa nay sama kapresko sa kaugalingong inaning utanon kaysa pinalit sa merkado nga kon wala man humolig pang-embalsamo, seguradong naesprehan pog pamatay sa mga insekto.
Sa tinuod lang, dili na balidong rason nga maong wala kapananom kay walay bakanteng yuta nga katamnan. Mas labawng hinanggaw lang nga katarongan ang pag-ingong di kapananom kay dagol nang yuta, batoon ug di kabuhiag tanom. Kon dili na kabuhiag tanom ang yuta sa tugkaran, nan, nganong di hakotag tabunok nga yuta nga naa may daghang makuha sa kadaplinan sama sa mga labayanag basura, ilawom sa kakahoyan, daplin sa kalsada, o silong sa mga balay nga biniyaan. Ug kon di gustog hago, mahimo kaayong mopalit og tabunok nga yuta nga sinaglan na daan og organikong mga elemento sa mga mall ug mga agri-vet shop. Sa mga wala gyoy bakanteng luna nga katamnan kay sementado na tanan, mahimo sab kaayong mananom sa mga kaang, basiyong sako, buak nga balde ug planggana o kaha mga plastic plant bag nga naa say daghang mapalit sa mga tindahan.
Kaniadto, abi baya sad nako og dili gyod kaayo produktibo ang pagpananom og mga utanon sa mga kaang o mga basiyong kontiner. Pero nausab akong pagtuo dihang nakabisita ko sarooftop gardenni Pare Johnny (aw, Juan gyod ni siya sa iyang birth certificate), kauban namo sa opisina nga maoy literary editor karon sa magasing Bannawag. Gipamatud-an ni Pare Johnny nga ang tinanom sa mgaplastic plant bag dili sab hibentahaan sa abot tandi sa tinanom gyod sa open soil.
Sa pag-adto nako sa ilang gipuy-an (silingan ra sab namong subdibisyon sa Bulacan) di pa lang dugay aron sutaon ang gihinugilon niyang utanonan sa ibabaw sa ilang balay, nahurot gyod tinuod akong belib nga nakatan-aw sa naghimunga niyang mga tanom. Ang iyang Django Hot Pepper puwerteng nakapamunga. Mao sab ang iyang mga kamatis, namungingi sa bunga. Samtang ang mga talong maoy paghuygog pamuwak ug diha gani mga bunga nga moihap na lag pila ka adlaw, puyde nang hugaw-hugawag itlog.
(Ang kamanghorang anak ni Johnny nga mitudlo sa bunga sa talong.)
Kining Django Hot Pepper, haybrid nga siling inugmad sa East-West Seed Company, dili lang diay kay maayong lamas alang sa tinuwa, inun-onan, dinugoan ubp., apan mahimo sang lutoon isip sud-an na mismo. Lamian kining un-onan nga templahan lag una. Puyde sab ning gisahon sa kamatis ug diyotayng seasoning mix— naa na kay “kalderetang sili”— kaldereta nga cholesterol free kay wa may sagol nga karne. Ang nakaayo pa gyod kay mga duha ka buwan gikan sa pagtanom sa lawngon, makaharbes ka na. Ang retail ani sa mga merkado kasagaran .50 ngadto sa peso kada usa.
Ang balayng giokupahan nila ni Pare Johnny kongkreto ug may sementadong roofdeck nga gipalibotag barandilyas sa isigkakilid. Kon mosaka ta sa itaas, moagi ta sa spiral nga puthawng hagdanan— lagmit gituyo pagdisenyo para pahayahayan mahapon ug hayhayanan sab sa mga linabhan.
Kay si Sir Zac Sarian, ang premyadong editor sa Agriculture magazine kinsa nagdumala pod og kaugalingong farm sa Teresa, Rizal, tigpanghatag-hatag man lagi ngari namo og haybrid nga mga semilya, usahay mga lawngon gyod, mao nga ang hayhayanan-inomanan ni Pare Johnny nakombertar gyod pagka “Rooftop Vegetable Garden”.—posted by Alice Cuenca
No comments:
Post a Comment